Quá trình đặt tên cho các phường xã sau sáp nhập

Đặt tên cho các phường xã mới: Xu hướng và thực tế

Việc đặt tên cho các phường xã mới sau quá trình sáp nhập đã trở thành một chủ đề thu hút sự quan tâm của nhiều người dân và chuyên gia. Sau một tháng kể từ khi sáp nhập, tên gọi và hình thức của các đơn vị hành chính đã dần ổn định, tạo nên một bức tranh mới cho hệ thống hành chính của đất nước.

Trong đợt điều chỉnh này, Việt Nam đã thực hiện việc tinh gọn hơn 2/3 số lượng đơn vị hành chính. Cụ thể, số tỉnh thành đã giảm từ 63 xuống còn 34, trong khi đó, số quận, huyện giảm từ 696 xuống 0, và số xã, phường giảm từ 10.035 xuống còn 3.321. Tổng cộng, có 7.439 đơn vị hành chính đã được điều chỉnh.

Việc chọn tên cho các đơn vị hành chính cấp xã mới đã gặp không ít khó khăn. Theo hướng dẫn từ các cơ quan chức năng, các địa phương được khuyến khích đặt tên mới dựa trên tên của các quận, huyện cũ kèm theo số thứ tự. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, nhiều tỉnh đã điều chỉnh phương án, chuyển sang sử dụng tên chữ, chủ yếu dựa trên các địa danh lịch sử hoặc kế thừa tên gọi của các đơn vị hành chính cũ.

Phân tích cho thấy, trong số 3.321 xã phường sau sáp nhập, chỉ có 37 đơn vị hành chính được đặt tên theo hình thức đánh số, trong đó gần một nửa nằm ở Lâm Đồng.

Nhiều địa phương đã thay đổi cách đặt tên từ số thứ tự sang tên chữ. Ví dụ, Đăk Lăk ban đầu đề xuất đặt tên cho 5 phường mới thuộc TP Buôn Mê Thuột theo số thứ tự, nhưng sau đó đã quyết định bỏ chủ trương này.

Ít nhất 15 địa phương đã từ bỏ cách đặt tên theo số thứ tự, bao gồm Nam Định, Hải Dương, Hải Phòng, Thanh Hoá, Nghệ An, Quảng Trị, Quảng Ngãi, Quảng Nam, Đà Nẵng, Đăk Lăk, Bình Định, Khánh Hoà, Ninh Thuận, Cà Mau và Bạc Liêu.

Phần lớn sự thay đổi này diễn ra vào cuối tháng 4, sau khi nhiều người dân và chuyên gia bày tỏ lo ngại rằng cách đặt tên theo số thứ tự thiếu tính bản sắc và không phù hợp với văn hóa, lịch sử địa phương.

Sau sáp nhập, mức độ phổ biến của tên các đơn vị hành chính cũng đã có sự thay đổi rõ rệt. Trước khi sáp nhập, Tân Thành là tên được đặt cho 34 phường xã, quận huyện cũ – nhiều nhất cả nước. Sau sáp nhập, tên này được sử dụng phổ biến thứ hai với 9 lần xuất hiện, chỉ sau tên Tân An với 10 lần xuất hiện. Bên cạnh đó, các tên số trước đây được sử dụng phổ biến hiện không còn được dùng nữa.

Nguồn gốc tên gọi của các xã phường

Nghị quyết 76/2025 của các cơ quan chức năng khuyến khích việc đặt tên cho các đơn vị hành chính cấp xã mới dựa trên tên của các đơn vị hành chính cấp huyện trước sáp nhập. Tên gọi cần phải phù hợp với truyền thống lịch sử, văn hóa địa phương và được sự đồng thuận của người dân.

Phân tích dữ liệu cho thấy, trong số 3.321 xã phường mới, phần lớn vẫn tiếp tục sử dụng tên cũ. Cụ thể, 78% trong số đó giữ nguyên toàn bộ tên cũ, tương ứng với 2.596 đơn vị hành chính. Bắc Ninh, Sơn La và Lai Châu là những địa phương có tỷ lệ phường xã mới mang nguyên vẹn tên cũ cao nhất, đạt trên 97%.

9% trong số các phường xã mới, tương đương 290 đơn vị, có tên mới giữ một phần tên cũ. Các cách đặt tên phổ biến là thêm hoặc bớt một yếu tố như phương hướng. Ví dụ, TP Hội An cũ được chia thành ba phường mới là Hội An, Hội An Đông và Hội An Tây. Một số tên mới được hình thành dựa trên tên cũ như xã mới Thành Bình Thọ (Nghệ An) được ghép từ xã Thành Sơn, Bình Sơn, Thọ Sơn. Một số ít có cách viết gần giống tên cũ, như xã Nà Hang mới (Tuyên Quang) giữ tên từ huyện Na Hang cũ.

Còn lại 13% – tức 435 phường xã sau sáp nhập, được đặt tên mới hoàn toàn. TP HCM là nơi có số tên mới nhiều nhất, chủ yếu thay thế cho các tên cũ từng được đánh số. Ví dụ, các phường 11, 12, 13, 14 của quận 5 cũ được sáp nhập với tên mới là phường Chợ Lớn.

Nhiều tên gọi mới được các địa phương đặt dựa trên yếu tố văn hóa, lịch sử. Ví dụ, phường Xuân Hoà (quận 3, TP HCM cũ) trước đây từng là làng Xuân Hoà theo bản đồ Sài Gòn năm 1882. TP HCM cũng có nhiều tên phường, xã được đặt mới dựa trên các địa danh lịch sử như Sài Gòn, Chợ Lớn, An Đông…

Cách đặt tên này của TP HCM đã nhận được sự khen ngợi từ các lãnh đạo vì tính nhận diện cao, giúp người dân dễ dàng xác định vị trí và cảm thấy gần gũi hơn so với tên gọi đánh số vốn thiếu tính định danh, gây khó khăn trong giao dịch.

Trên toàn quốc, phần lớn tên mới cũng được đặt dựa trên các tên địa danh lịch sử như Đông Hoa Lư (Ninh Bình), Đông Thuỵ Anh (Hưng Yên); hoặc tên danh nhân như Hà Huy Tập (Hà Tĩnh), Khúc Thừa Dụ (Hải Phòng)…

Trong số 3.321 phường xã mới, 2.144 được đặt tên theo phường xã cũ (65%); 712 từ quận huyện cũ (21%); và 30 từ tên tỉnh, thành cũ (0,9%).

Phần lớn trong 30 xã phường mang tên tỉnh, thành cũ là những địa phương đã được hợp nhất. Tuy nhiên, có 5 tỉnh sau sáp nhập không được chọn làm tên cho bất kỳ đơn vị hành chính cấp xã nào, bao gồm Đắk Nông, Hậu Giang, Kiên Giang, Ninh Thuận và Tiền Giang.

Sau sáp nhập, cả nước có 712 phường xã mang tên quận, huyện cũ, trong khi trước đó cả nước chỉ có 696 quận, huyện. Nguyên nhân là một số tên xuất hiện hơn hai lần do thêm thành phần vào tên phường xã mới. Ví dụ, Đà Nẵng mới có 4 phường xã được đặt theo tên huyện Điện Bàn (Quảng Nam cũ), gồm: Điện Bàn, Điện Bàn Bắc, Điện Bàn Đông, và Điện Bàn Tây.

Còn lại phần lớn tên phường xã mới được giữ từ phường xã cũ, trong đó 93,4% giữ toàn bộ và 4% giữ một phần. Ví dụ, Đồng Tháp có nhiều tên được giữ một phần từ các phường xã cũ, thường bằng cách bỏ số thứ tự, như gộp Trường Phước 1 và 2 (cũ) thành Trường Phước (mới).

Nội dung & Dữ liệu: Quang Tuệ – Thuỳ Linh – Duy Khánh
Đồ hoạ: Quang Tuệ

—-

Về dữ liệu:

• Thống kê dựa trên dữ liệu danh mục đơn vị hành chính trước và sau sáp nhập của Quốc hội và Tổng cục Thống kê.
• Bản đồ có tính chất minh hoạ, theo dữ liệu của Nhà xuất bản Tài nguyên – Môi trường và Bản đồ, Bộ Nông nghiệp Môi trường.