Vào giữa tháng 6 năm 1972, một sự kiện đau thương đã xảy ra tại thị xã Thanh Hóa khi hơn 2.000 dân công đang nỗ lực gia cố bờ đê sông Mã. Cuộc không kích của máy bay Mỹ đã khiến 64 người, trong đó có nhiều giáo viên và học sinh, mãi mãi ra đi. Sự kiện này không chỉ là một phần của lịch sử đau thương mà còn là một bài học về lòng yêu nước và sự hy sinh vì quê hương.
Để tưởng nhớ và tri ân những người đã hy sinh, tỉnh Thanh Hóa đã hoàn thành một tượng đài và công viên tưởng niệm trên chính mảnh đất nơi diễn ra cuộc dội bom. Công trình này được xây dựng trên diện tích 2 ha với tổng kinh phí lên đến 125 tỷ đồng, hứa hẹn sẽ trở thành một điểm đến du lịch văn hóa và lịch sử, thu hút du khách khi họ ghé thăm các thắng cảnh nổi tiếng như Hàm Rồng, đồi Quyết Thắng và trận địa pháo đồi C4.
Mô phỏng công trường đắp đê sông Mã mùa hè 1972. Ảnh: Lê Hoàng
Trước khi xảy ra sự kiện này, vào năm 1964, quân đội Mỹ đã thực hiện các hành động khiêu khích nhằm tạo cớ cho việc leo thang tấn công miền Bắc Việt Nam. Sự kiện Vịnh Bắc Bộ đã được dựng lên như một cái cớ để quân đội Mỹ tiến hành các cuộc không kích, với mục tiêu chính là cắt đứt nguồn tiếp tế cho chiến trường miền Nam.
Ngày 13 tháng 2 năm 1965, Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson đã phê chuẩn kế hoạch “Sấm rền” nhằm ném bom miền Bắc Việt Nam. Cầu Hàm Rồng, nằm ở vị trí chiến lược trên tuyến giao thông huyết mạch quốc lộ 1, đã trở thành mục tiêu hàng đầu của quân đội Mỹ. Từ ngày 3 tháng 4 năm 1965 cho đến khi hiệp định Paris được ký kết vào ngày 27 tháng 1 năm 1973, không quân Mỹ đã thực hiện hàng trăm cuộc không kích vào khu vực này, trút hàng chục nghìn tấn bom xuống mảnh đất Hàm Rồng.
Trong mùa hè năm 1972, trận mưa bom đã diễn ra, được coi là “ngày đẫm máu nhất” tại tọa độ lửa Hàm Rồng. Khu vực này đã trở thành “túi bom” khi bờ đê sông Mã thường xuyên bị tàn phá bởi hỏa lực của quân đội Mỹ. Mùa mưa năm đó, nước sông dâng cao, trong khi một đoạn đê đã bị phá hủy nghiêm trọng do các cuộc không kích trước đó. Để tránh nguy cơ vỡ đê gây ngập lụt cho thị xã Thanh Hóa và các vùng lân cận, chính quyền tỉnh đã huy động lực lượng khẩn cấp để gia cố đoạn đê xung yếu dài hơn một km từ làng Nam Ngạn đến chân cầu Hàm Rồng.
Hơn 2.000 người tham gia công việc này chủ yếu là giáo viên và học sinh từ các trường trên địa bàn huyện Đông Sơn và thị xã Thanh Hóa, như trường Y sĩ và trường Sư phạm 7+3. Những người được chọn đều là những lao động có sức khỏe tốt và dẻo dai, sẵn sàng cống hiến cho quê hương.
Tượng đài 64 liệt sĩ hy sinh trên bờ đê sông Mã đang hoàn thiện. Ảnh: Lê Hoàng
Ông Lê Chí Phan, nguyên Chủ tịch UBND huyện Đông Sơn, đã chỉ huy 1.000 dân công tham gia đắp đê trong năm đó. Ông nhớ lại rằng, ban đầu công việc được quy định thực hiện vào ban đêm để giữ bí mật và tránh sự chú ý của máy bay. Tuy nhiên, sau đó, để thuận tiện cho việc vận chuyển hàng hóa vào miền Nam, công việc đã được chuyển sang ban ngày.
Ngày 14 tháng 6 năm 1972, do yêu cầu của nhiều dân công muốn ăn Tết Đoan Ngọ vào hôm sau, Ban Chỉ huy đã đồng ý cho làm thêm một giờ. Không ai ngờ rằng, buổi sáng hôm đó lại trở thành một ngày định mệnh. Khoảng 9 giờ sáng, máy bay Mỹ đã dội bom xuống cầu Hàm Rồng, gây ra một thảm họa khủng khiếp. Ông Lê Duy Bé, một học sinh năm nhất trường Cảnh sát nhân dân Trung ương, đã chứng kiến cảnh tượng đau thương khi trở về từ ca làm việc.
Ông Bé nhớ lại: “Trong khoảng 10 phút, tiếng bom nổ vang rền, khói lửa bao trùm khắp nơi…”. Sau khi máy bay rút lui, ông đã chạy ra bờ đê và chứng kiến cảnh tượng tang thương với xác người nằm la liệt. Nhiều người trong số họ là những cô gái trẻ, và trong số đó có cả cô giáo mà ông thầm thương trộm nhớ.
Cuộc cứu thương kéo dài đến tận chiều, và những người hy sinh đã được khâm liệm tại chỗ trước khi được đưa đến nghĩa trang Chợ Nhàng. Hàng dài quan tài được xếp trên đê, ghi dấu một ngày đau thương trong lịch sử.
Ông Lê Duy Bé kể lại thời khắc không quân Mỹ ném bom trên công trường đắp đê sông Mã năm 1972. Ảnh: Lê Hoàng
Sau một ngày dài cứu thương, ông Bé đã tìm được tin tức của người thương, bà Dương Thị Hòa, và vỡ òa khi biết bà còn sống. Bà Hòa đã kịp thời đổi vị trí làm việc và tránh được thảm họa. Cuối năm 1972, họ đã kết hôn và cho đến nay, ký ức về trận bom năm xưa vẫn ám ảnh họ.
Theo thống kê, trận bom thảm sát ngày 14 tháng 6 năm 1972 đã cướp đi sinh mạng của 64 giáo viên, học sinh và dân công, trong khi gần 300 người khác bị thương. Hầu hết những người hy sinh đều còn rất trẻ. Đê sông Mã sau đó được gia cố hoàn tất vào tháng 9 cùng năm.
Người dân Thanh Hóa đã chọn ngày mùng 4 tháng 5 âm lịch hàng năm làm ngày giỗ chung cho các liệt sĩ hy sinh trong cuộc dội bom này. Một tấm bia ghi danh những người đã ngã xuống và một tượng đài mới đã được dựng lên tại vị trí cũ, để người dân và thân nhân có thể tưởng nhớ đến những anh hùng đã hy sinh vì đất nước.
Lê Hoàng
Thông báo chính thức: Tinmoi24h.org không hợp tác với bất kỳ bên thứ ba nào để cung cấp dịch vụ nội dung hoặc bán sản phẩm liên quan đến tin tức. Mọi thông tin chính thức chỉ được phát hành qua các kênh chính thức của chúng tôi, bao gồm website tinmoi24h.org và các tài khoản mạng xã hội được xác nhận.
Chúng tôi chỉ hỗ trợ và đảm bảo chất lượng cho những người dùng truy cập trực tiếp qua các nền tảng chính chủ. Chất lượng đi đôi với uy tín, vì vậy quý độc giả hãy cân nhắc kỹ, tránh sử dụng các nguồn tin không rõ ràng hoặc không được hỗ trợ chính thức từ chúng tôi. Xin cảm ơn!
