Mối Quan Hệ Đặc Biệt Giữa CIA, MI6 và Tình Báo Ukraine

Vào ngày 25 tháng 2 năm 2024, một bài báo điều tra sâu sắc đã được công bố, tiết lộ về cuộc chiến tranh gián điệp giữa Mỹ và Anh tại Ukraine. Bài viết này, dài gần 8.000 từ, được thực hiện bởi hai nhà báo nổi tiếng từng đoạt giải Pulitzer, Adam Entous và Michael Schwirtz. Trong bối cảnh xung đột đang diễn ra với nhiều diễn biến phức tạp, bài báo đã thu hút sự chú ý lớn từ cộng đồng quốc tế. Các tác giả đã thực hiện hơn 200 cuộc phỏng vấn với các quan chức hiện tại và cựu quan chức từ Ukraine, Mỹ và châu Âu, phần lớn trong số họ đều yêu cầu giấu tên do tính nhạy cảm của thông tin.

Chúng tôi xin tóm tắt nội dung chính của bài báo điều tra này:

Bài viết bắt đầu với hình ảnh một hầm ngầm bí mật, được xây dựng để thay thế cho trung tâm chỉ huy đã bị phá hủy trong những tháng đầu của cuộc xung đột với Nga. Hầm ngầm này, được tài trợ một phần bởi CIA, nằm trong một căn cứ quân sự của Ukraine, nơi mà mặt đất đã bị tàn phá bởi các cuộc tấn công tên lửa của Nga. Tại đây, tình báo Ukraine đang theo dõi các hoạt động của Nga thông qua vệ tinh và máy bay không người lái, đồng thời nghe lén các cuộc trò chuyện giữa các chỉ huy quân đội Nga.

Bài báo nhấn mạnh rằng, “mối quan hệ hợp tác tình báo giữa Washington và Kiev là yếu tố then chốt cho khả năng tự vệ của Ukraine.” CIA và các cơ quan tình báo khác của Mỹ đã cung cấp thông tin quan trọng cho các cuộc tấn công có mục tiêu, theo dõi sự di chuyển của quân đội Nga và hỗ trợ các mạng lưới gián điệp.

CIA được cho là đã xây dựng 12 căn cứ bí mật trên khắp Ukraine. Ảnh minh họa: Anadolu

Trong suốt 8 năm qua, 12 địa điểm bí mật đã được thiết lập dọc theo biên giới với Nga nhờ sự hỗ trợ của CIA. Từ năm 2016, CIA đã bắt đầu huấn luyện một lực lượng tinh nhuệ của Ukraine, được gọi là Đơn vị 2245, chuyên về việc bắt giữ máy bay không người lái và thiết bị liên lạc của Nga, nhằm giúp các kỹ thuật viên có thể thiết kế ngược và bẻ khóa các hệ thống mã hóa của Moscow. Tướng Kyrylo Budanov, hiện là lãnh đạo cơ quan tình báo quân sự Ukraine, từng là thành viên của đơn vị này. CIA cũng đã giúp đào tạo một thế hệ điệp viên Ukraine mới hoạt động không chỉ trong nước mà còn ở châu Âu, Cuba và nhiều nơi khác.

Bài báo cũng tiết lộ rằng, khi các nhân viên ngoại giao Mỹ được sơ tán trong bối cảnh xung đột năm 2022, CIA vẫn để lại một số sĩ quan tại một địa điểm xa xôi ở miền Tây Ukraine để tiếp tục cung cấp thông tin tình báo quan trọng cho Ukraine, bao gồm cả thông tin về các kế hoạch tấn công của Nga.

Mối quan hệ hợp tác giữa tình báo phương Tây và Ukraine không phải là kế hoạch ban đầu của CIA. Các quan chức Mỹ đã bày tỏ lo ngại về độ tin cậy của Ukraine và sợ rằng việc hỗ trợ có thể khiêu khích Moscow. Tuy nhiên, một nhóm quan chức tình báo Ukraine đã thuyết phục được CIA. Năm 2015, Tướng Valeriy Kondratiuk, khi đó là người đứng đầu cơ quan tình báo quân sự Ukraine, đã cung cấp cho CIA một chồng hồ sơ tuyệt mật về Hạm đội phương Bắc của Hải quân Nga, bao gồm thông tin chi tiết về các thiết kế tàu ngầm hạt nhân mới nhất của Nga. Chẳng bao lâu sau, các thành viên của CIA đã thường xuyên rời khỏi văn phòng của ông với những tài liệu quan trọng.

Bài báo mô tả rằng, mối quan hệ “tay ba” giữa tình báo Ukraine, CIA và MI6 bắt đầu từ cuộc gọi của Giám đốc cơ quan an ninh Ukraine, Valentyn Nalyvaichenko, đến trưởng nhóm CIA và người đứng đầu MI6 tại Kiev vào nửa đêm ngày 24 tháng 2 năm 2014, để yêu cầu hỗ trợ xây dựng lại cơ quan tình báo từ đầu và đề xuất một quan hệ đối tác ba bên.

Thời điểm đó, CIA khá do dự vì không biết chính phủ thân phương Tây sẽ tồn tại được bao lâu, do cơ quan này đã chứng kiến mối quan hệ với tình báo Ukraine tan rã trước đây. Họ cũng lo ngại về việc khiêu khích Moscow, dẫn đến việc đặt ra các quy tắc cấm cung cấp bất kỳ sự hỗ trợ nào cho Ukraine có thể gây ra “hậu quả chết người”. Một quan chức Mỹ đã nói rằng CIA không thể “cung cấp cá cho người Ukraine, nhưng có thể dạy họ cách câu cá và cung cấp mồi câu”. Để đối phó với tình hình, tướng Kondratiuk đã thành lập Cục 5, một cơ quan bán quân sự với các sĩ quan trẻ không có mối liên hệ nào với Nga, nhằm thu thập thông tin tình báo mà CIA và MI6 không thể cung cấp.

Năm 2015, Ukraine đã thành lập cơ quan tình báo quân sự (HUR), và tướng Kondratiuk được bổ nhiệm làm người đứng đầu. Ông nhận ra rằng cần có sự hỗ trợ từ CIA để củng cố cơ quan của mình. Họ đã gặp khó khăn trong việc tuyển mộ gián điệp ở Nga do sự giám sát chặt chẽ. Tướng Kondratiuk đã đến Mỹ, làm việc với CIA và trưởng nhóm CIA mới được cử đến Kiev. Vào tháng 1 năm 2016, Kondratiuk đã có cuộc họp tại trụ sở CIA ở Virginia, nơi CIA đồng ý giúp HUR hiện đại hóa và cải thiện khả năng nghe lén các liên lạc quân sự của Nga, đổi lại, Ukraine sẽ chia sẻ toàn bộ thông tin tình báo thô với Mỹ.

Sau đó, CIA đã bắt đầu cung cấp thiết bị radio và mã hóa để hỗ trợ việc nghe lén. Họ cũng triển khai một chương trình đào tạo tại hai thành phố châu Âu, nhằm dạy các sĩ quan tình báo Ukraine cách ngụy trang và đánh cắp bí mật từ Nga cũng như các quốc gia khác. Chương trình này, mang tên “Chiến dịch Goldfish”, đã được triển khai tại 12 căn cứ tiền phương mới dọc biên giới Nga, nơi các sĩ quan Ukraine điều hành mạng lưới điệp viên thu thập thông tin tình báo bên trong Nga. CIA đã lắp đặt thiết bị tại các căn cứ để hỗ trợ thu thập thông tin và chọn ra những thành viên xuất sắc từ chương trình Goldfish để đào tạo các điệp viên trên lãnh thổ Ukraine.

Thông thường, việc xây dựng căn cứ ở nước ngoài để tiến hành các hoạt động chung sẽ mất nhiều năm, nhưng với Ukraine, thời gian này chỉ chưa đầy sáu tháng. Mối quan hệ hợp tác mới đã tạo ra một lượng thông tin tình báo thô lớn về Nga, đến mức phải chuyển về trụ sở CIA ở Langley, Mỹ để xử lý.

Các tác giả cũng kể về câu chuyện của tướng Budanov, lúc đó là thượng tá thuộc đơn vị 2245, nổi tiếng với những hoạt động táo bạo sau phòng tuyến của Nga. Một trong những vụ đột nhập vào Crimea của Budanov đã thất bại, nhưng đã khiến Moscow tức giận và Nhà Trắng có phản ứng mạnh mẽ, thậm chí một số cố vấn của ông Obama đã đề xuất đóng cửa chương trình của CIA.

Việc Donald Trump đắc cử vào tháng 11 năm 2016 đã gây khó khăn cho sự hợp tác giữa Ukraine và CIA, nhưng không làm dừng lại. Căn cứ trong rừng đã được mở rộng với một trung tâm chỉ huy và doanh trại mới, số sĩ quan tình báo Ukraine đã tăng từ 80 lên 800 người. Tướng Budanov, người được Tổng thống Zelensky bổ nhiệm làm lãnh đạo HUR vào năm 2020, đã nói về mối quan hệ đối tác: “Nó đã được củng cố và phát triển một cách có hệ thống. Sự hợp tác đã mở rộng sang nhiều lĩnh vực khác với quy mô lớn hơn”. Thành công này đã khiến CIA muốn nhân rộng mô hình hợp tác với các cơ quan tình báo châu Âu khác có chung mục tiêu chống lại Nga, dẫn đến việc hình thành một liên minh bí mật tại The Hague giữa đại diện CIA, MI6, HUR và cơ quan tình báo Hà Lan.

Sau sự kiện ngày 24 tháng 2 năm 2022, các sĩ quan CIA đã trở thành lực lượng hiện diện duy nhất của chính phủ Mỹ tại Ukraine, hàng ngày gặp gỡ các đồng nghiệp Ukraine để trao đổi thông tin và cung cấp nhiều thông tin quan trọng. Một số nhân viên CIA đã được triển khai đến các căn cứ của Ukraine, nơi họ xem xét danh sách các mục tiêu tiềm năng của Nga mà Ukraine đang chuẩn bị tấn công, đồng thời so sánh thông tin mà Ukraine có được với tình báo Mỹ để đảm bảo tính chính xác.

Các tác giả của bài báo đã đề cập đến một sự kiện điển hình trong sự hợp tác tình báo “tay ba” này. Vào tháng 7 năm 2022, các điệp viên Ukraine đã phát hiện một đoàn xe Nga chuẩn bị vượt qua cây cầu chiến lược bắc qua sông Dnipro và đã thông báo cho MI6. Các sĩ quan tình báo Anh và Mỹ sau đó nhanh chóng xác minh thông tin tình báo Ukraine bằng hình ảnh vệ tinh thời gian thực. MI6 đã chuyển tiếp xác nhận và quân đội Ukraine đã tiến hành phóng tên lửa, phá hủy đoàn xe.

Vài tuần trước, Giám đốc CIA William J. Burns đã đến Kiev trong một sứ mệnh được mô tả là để “thể hiện cam kết rõ ràng với Ukraine trong nhiều năm tới”.

Tuy nhiên, hiện tại, một số sĩ quan tình báo Ukraine đang lo ngại về khả năng Mỹ có thể cắt giảm hàng tỷ USD viện trợ, và khi đó CIA sẽ bỏ rơi họ, như một sĩ quan cấp cao của Ukraine đã nói: “Điều đó đã xảy ra ở Afghanistan trước đây và bây giờ nó sẽ xảy ra ở Ukraine”.

Dù vậy, vào thời điểm hiện tại, các căn cứ của HUR và CIA vẫn tiếp tục hoạt động và thông tin vẫn được chia sẻ với cơ quan tình báo Mỹ.