Rủi ro tranh chấp khi bỏ quy định cấp phép xây dựng nhà ở riêng lẻ

Việc bỏ quy định cấp phép xây dựng cho nhà ở riêng lẻ đang trở thành một chủ đề nóng tại TP HCM. Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng điều này có thể dẫn đến những tranh chấp không mong muốn trong cộng đồng dân cư, đặc biệt là khi quy hoạch chưa được hoàn thiện và đồng bộ.

TP HCM đang xem xét cho phép người dân đăng ký xây dựng mà không cần xin cấp phép tại những khu vực đã có quy hoạch rõ ràng, dự kiến sẽ áp dụng từ ngày 1/7. Động thái này được đưa ra nhằm giảm bớt thủ tục hành chính không cần thiết, theo chỉ đạo của Thủ tướng vào cuối tháng 5.

Hiện tại, theo quy định, có hai nhóm công trình bắt buộc phải xin cấp phép xây dựng, bao gồm các dự án bất động sản lớn và nhà ở riêng lẻ trong khu dân cư đô thị. Tuy nhiên, việc miễn cấp phép cho nhà ở riêng lẻ vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều, đặc biệt khi quy hoạch chưa đồng bộ và thiếu các công cụ công nghệ hỗ trợ.

Những thách thức trong việc miễn cấp phép xây dựng

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM, cho biết rằng vào năm 2018, TP HCM đã từng thử nghiệm miễn giấy phép xây dựng cho nhà riêng lẻ tại phường Tân Quy, quận 7. Tuy nhiên, do thiếu quy hoạch 1/500, thí điểm này không thể triển khai thành công.

Ông nhấn mạnh rằng rào cản lớn nhất hiện nay là quy hoạch chi tiết 1/2.000 chưa được áp dụng rộng rãi, dẫn đến việc nhiều khu vực không có quy hoạch cụ thể. Điều này có thể gây ra tình trạng xây dựng tự phát và tranh chấp giữa các hộ dân.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã thành công trong việc quản lý xây dựng mà không cần giấy phép, nhờ vào hệ thống quy hoạch và quản lý đô thị vững chắc. Họ có thể dễ dàng truy cập thông tin quy hoạch và biết rõ các chỉ tiêu xây dựng.

Tuy nhiên, tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP HCM, việc cắt giảm thủ tục cấp phép có thể gặp khó khăn do mật độ dân cư cao và sự không đồng bộ trong xây dựng. Chuyên gia Lê Quốc Kiên cho rằng nếu chỉ cho phép người dân đăng ký xây dựng mà không có sự thẩm tra, sẽ có nhiều rủi ro pháp lý và khó khăn trong việc xử lý sai phạm.

Nguy cơ vi phạm và tranh chấp

Ông Lê Văn Thịnh, nguyên Trưởng phòng Giám định 1, Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, cũng đồng tình rằng việc bỏ giấy phép xây dựng có thể dẫn đến tình trạng vi phạm nghiêm trọng về chiều cao, mật độ và kiến trúc. Việc xử lý các công trình vi phạm thường gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là những công trình nằm sâu trong các ngõ hẻm.

Tại Hà Nội, sau một cuộc tổng kiểm tra gần 70.000 công trình, Sở Xây dựng đã phát hiện hàng nghìn công trình không phép và sai phép, trong đó có nhiều chung cư mini. Điều này cho thấy việc kiểm soát trật tự xây dựng sẽ trở nên khó khăn hơn nếu không có quy định cấp phép.

Để đảm bảo việc miễn giấy phép xây dựng có thể thực hiện hiệu quả, các chuyên gia khuyến nghị cần hoàn thiện quy hoạch và tăng cường ứng dụng công nghệ số trong quản lý đô thị.

Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP HCM cũng nhấn mạnh rằng hệ thống quy hoạch cần được công khai và thường xuyên cập nhật, để người dân có thể dễ dàng tiếp cận thông tin và tự chịu trách nhiệm nếu xây dựng sai phép.

Ông Lê Văn Thịnh cũng cho rằng thay vì hoàn toàn bỏ thủ tục cấp phép, cần cải cách quy trình cấp phép, ứng dụng công nghệ số và nâng cao năng lực quản lý để đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.

Hướng đi mới cho quy trình cấp phép xây dựng

Đối với các dự án bất động sản đã có quy hoạch chi tiết 1/500, nhiều chuyên gia ủng hộ việc giảm bớt thủ tục cấp phép xây dựng. Họ cho rằng các bước trong quy trình cấp phép hiện tại thường lặp lại và gây tốn thời gian cho doanh nghiệp.

Ông Lê Hữu Nghĩa, Tổng giám đốc một công ty bất động sản, cho biết việc bỏ giấy phép xây dựng tại các khu vực đã có quy hoạch chi tiết sẽ giúp tiết kiệm thời gian và nguồn lực cho doanh nghiệp.

Gần đây, Bộ trưởng Xây dựng cũng đã yêu cầu rà soát và sửa đổi quy định để giảm bớt thủ tục cấp phép cho các công trình đã có quy hoạch chi tiết, chuyển từ mô hình tiền kiểm sang hậu kiểm để phù hợp với xu hướng quản lý hiện đại.

Ngọc Diễm – Phương Uyên